بایدها و نبایدهای آزمایش دی ان ای تبارشناسی نیاکان
اشتیاق به شناخت میراث فرهنگی و شجره‌نامه خانوادگی، میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان به سوی آزمایش‌های دی ان ای آنلاین "مستقیم برای مصرف‌کننده" (DTC) کشانده است.
به گزارش رادیونشاط، سهولت دسترسی به این کیت‌های ارزان‌قیمت آزمایش دی ان ای تبارشناسی و استفاده آسان، آن‌ها را به هدایایی محبوب تبدیل کرده و تخمین زده می‌شود که بیش از ۲۶ میلیون نفر در سطح جهان از این طریق به دنبال کشف ریشه‌هاو گذشته خود رفته‌اند.
این در حالی است که دانشمندان نسبت به افزایش روزافزون محبوبیت آزمایش‌های دی ان ای تبارشناسی هشدار می‌دهند. زیرا این آزمایش‌ها در عین جذابیت، نگرانی‌های جدی در مورد امنیت داده‌ها و پیامدهای روانی به همراه دارند.
تب و تاب تبارشناسی ژنتیکی، زنگ‌های خطر را به صدا درآورده است. متخصصان حوزه ژنتیک و اخلاق زیستی، نسبت به مسائل مربوط به حریم خصوصی داده‌ها، اعتبار علمی برخی از این آزمایش‌ها و پیامدهای احتمالی کشف اطلاعات غیرمنتظره خانوادگی هشدار می‌دهند.
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها، امنیت اطلاعات ژنتیکی افراد است. سرقت اطلاعات پروفایل و قومیت میلیون‌ها کاربر از یکی از شرکت‌های بزرگ ارائه دهنده خدمات تست DNA در سال ۲۰۲۳، نمونه‌ای بارز از این تهدید است. ورشکستگی این شرکت و احتمال فروش آن، نگرانی‌ها را در مورد سرنوشت داده‌های دی ان ای 15میلیون مشترک افزایش داده و این پرسش را مطرح می‌کند که اطلاعات ژنتیکی افراد تا چه حد در برابر سوءاستفاده و دسترسی غیرمجاز، ایمن است.
آندلکا فیلیپس، محقق دانشگاه آکسفورد، معتقد است که بسیاری از افراد بدون مطالعه دقیق قراردادهای طولانی و پیچیده این آزمایش‌ها، اقدام به انجام آن می‌کنند. به گفته وی، شرکت‌های ارائه دهنده این خدمات، فراتر از اهداف تبارشناسی، به دنبال ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی گسترده و کسب سود از طریق جذب مشارکت بیشتر هستند. فیلیپس همچنین نسبت به آزمایش‌هایی که برای تعیین استعدادها یا هوش کودکان به بازار عرضه می‌شوند، ابراز نگرانی کرده و آن‌ها را فاقد شواهد علمی کافی و رضایت آگاهانه دانسته است.
دکتر جین تیلور، مشاور اخلاقی، حقوقی و اجتماعی در زمینه ژنومیک سلامت عمومی از دانشگاه موناش، آزمایش‌های تعیین تبار را نوعی "سرگرمی ژنتیکی" می‌داند که شواهد علمی نسبی دارد و نتایج آن ممکن است با گذشت زمان یا بین شرکت‌های مختلف، متفاوت باشد. او همچنین آزمایش‌های مرتبط با ورزش و رژیم غذایی را فاقد پشتوانه علمی قوی توصیف می‌کند.
در مقابل، آزمایش‌های ژنتیک پزشکی که بر پایه شواهد علمی استوارند، از دسترسی محدودتری برخوردارند. به عنوان مثال، ارائه مستقیم آزمایش ژن BRCA (مرتبط با سرطان سینه و سایر سرطان‌ها) به مصرف‌کننده، در استرالیا غیرقانونی است.
یکی دیگر از موارد نگران‌کننده، ظهور آزمایش‌های "تست وفاداری" است که به گفته دکتر فیلیپس، نمونه‌ای از سوءاستفاده از این فناوری بوده و غیر اخلاقی و غیرقانونی محسوب می‌شود.
علاوه بر مسائل امنیتی و اخلاقی، پیامدهای روانی نتایج غیرمنتظره آزمایش‌های تبارشناسی نیز حائز اهمیت است. کشف روابط خانوادگی پنهان، مانند فرزندخواندگی یا اهدای گامت، می‌تواند منجر به شوک، ناباوری، خشم، احساس خیانت و سردرگمی هویتی در افراد شود. بسیاری از افراد چنین تجربیاتی را "مخرب زندگی" توصیف کرده و معتقدند این اطلاعات می‌تواند هویت، تاریخچه و ارتباطات خانوادگی را به طور کلی زیر سوال ببرد.
در نهایت، در حالی که آزمایش‌های DNA تبارشناسی می‌توانند ابزاری جذاب برای کشف ریشه‌های خانوادگی باشند، لازم است مصرف‌کنندگان نسبت به مسائل مربوط به حریم خصوصی داده‌ها، اعتبار علمی برخی از آزمایش‌ها و پیامدهای احتمالی نتایج غیرمنتظره، آگاهانه عمل کنند. انتخاب آگاهانه و درک کامل از جوانب مثبت و منفی این فناوری، گامی ضروری برای بهره‌مندی مسئولانه از آن است.