رسم و رواج های مردم افغانستان برای تجلیل از سال نو
میله گل سرخ یکی از برجسته ترین و با شکوه ترین آیین های نوروز در افغانستان می باشد.
رادیو نشاط - فهیم موسوی
هزاران سال پيش، ساکنان سرزمين آريانا ( افغانستان، ایران و تاجيکستان) روز اول سال و آغاز بهار را با برگزاری مراسم ويژه و توأم با سرور و شادمانی جشن می گرفتند و سرور وشادمانی در اين روز را به فال نيک گرفته و به برکت فيوضات آن، سالی را که پيش رو داشتند، نيک بخت می پنداشتند.
اما حالا نوروز به عنوان اولین روز سال نو در بسیاری از کشورهای دنیا از قبیل افغانستان، ایران، ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، عراق، ترکیه، پاکستان، هندوستان، روسیه، آلبانی، چین، جاپان و آذربایجان مورد تجلیل قرار می گیرد.
تجلیل از نوروز تاریخ کهن و سابقه ای بیش از 3 هزار سال دارد و گفته می شود که بیش از 300 میلیون نفر سالانه آن را جشن می گیرند.
گرچه تاریخ دقیق و پایه گذاران نوروز تعیین نشده است اما در برخی از متون فارسی نظیر شاهنامه و تاریخ طبری از جمشید و کیومرث و برخی دیگر از هخامنشیان به عنوان پایه گذاران نوروز یاد شده است
جشن نوروز در افغانستان پیشینه دیرین و کهن داشته است. نوروز از هزاران سال بدین سو در افغانستان تجلیل می شود که متاسفانه در مورد چگونگی و زمان پیدایش نوروز در افغانستان اسناد موثق در دست نیست اما عمر آن را عده ای، هم اندازه پیشینه اقوام آریایی می دانند.
سفرهای نوروزی و میله گل سرخ یکی از برجسته ترین و با شکوه ترین آیین های نوروز در افغانستان می باشد، میله گل سرخ در مزار شریف در مدت چهل روز برگزار می شود که سبزه لگد کردن، بخشی از میله گل سرخ می باشد.
بلند کردن جهنده زیارت سخی، برگزاری مسابقات ورزشی و جشن دهقان در روزهای نوروز از دیگر آیین ها و فرهنگ نوروزی در افغانستان می باشد.
تهیه مواد خوراکی در شب سال نو
در مورد خوارک های ویژه نوروزی باید گفت که مردم در افغانستان برای روزهای نوروز به ویژه شب سال نو اقدام به پخت غذاهای خاصی می کنند، معمولا غذای سبزی چلو در این شب پخته می شود، کلچه پزی ها نیز دراین روزها نوعی کلچه می پزنند که به آن کلچه نوروزی می گویند و فقط در نوروز پخته می شود.
مردم افغانستان سعي مي كنند در شب نوروز غذاهاي ويژه ای درست كنند؛ هر خانواده يك خروس سفيد رنگ مي خرد و شب نوروز گوشت پخته شده آن را در سفره قرار می دهد.
از آنجاكه رنگ سفيد به معنای صلح و در افغانستان به معنای خوشبختی محسوب می شود مردم می كوشند سال جديد را با رنگ سفيد و با شگون صلح و خوشبختی شروع كنند.
سبزی چلو از ديگر خوراكی هاي شب نوروز است چرا که رنگ سبز برای مردم افغانستان ها به معنای پيروزی است و خوردن سبزی در شب نوروز با شگون موفق بودن در همه امور در سال جديد انجام می گيرد.
همچنین درست کردن هفت میوه شامل سنجد، کشمش،کیشته، غولنگ، پسته، خسته وچهار مغز که تمام این میوه ها را در ظرف بزرگ داخل آب میریزند و در روز سال نو از مهمان ها با این هفت میوه پذیرایی میکنند.
بازی ها و سرگرمی ها
بازی ها و سرگرمی های نوروزی یکی از مهمترین ویژگی های روزهای اول سال و جشن نوروز در افغانستان می باشد.
بزکشی، کشتی پهلوانی، تخم مرغ جنگی،گودی پران بازی، چهارمغز بازی،کبک جنگی و خروس جنگی از بازی ها و سرگرمی های نوروزی در میان مردم افغانستان می باشد.
اما بازی محلی بزكشی نزد افغان ها محبوبيت بيشتری دارد؛ در اين بازی دو گروه از سواركاران كه اصطلاحا به 'چاپ انداز' معروف هستند سعي مي كنند يك بز را كه قبلا سرش را بريده اند، از زمين بردارند و در نقطه ای كه به نام 'دايره حلال' ياد می شود، برسانند.
اين بازی در دو گروه 10 نفری انجام می شود و برنده كسی است كه بز را به دايره حلال برساند.
هرچند بزكشی از بازی های محلی مناطق شمالی افغانستان است اما به دليل مفرح بودن آن اينك در تمام نقاط كشور علاقه مندان و تيم های خاص خود را دارد.
از ديگر برنامه های تماشایی روز اول نوروز، مسابقات پهلوانی است كه در شهرهای مختلف افغانستان به ويژه كابل، مناطق مركزی و شمالی بيشترين علاقه مندانی دارد.
پهلوانان مشهور شهر در محلي از قبل تعيين شده جمع می شوند و در حالي كه از سوی صدها هوادار خود مورد تشويق قرار مي گيرند، آماده مسابقه می شوند.
اين پهلوانان پس از معرفی وارد ميدان می شوند؛ سپس دو پهلوانی كه قرار است باهم كشتی بگيرند همديگر را در آغوش می گيرند، ابتدا سال نو را تبريك می گويند و بعد مسابقه شروع می شود.
البته اين مسابقات جنبه دوستانه و تفريح داردو صرف براي سرگرمی و تشويق جوانان به ورزش انجام می شود.
در اينگونه مسابقات برد و باخت نيز جدي گرفته نمی شود و گاهی اتفاق مي افتد كه يك پهلوان پرآوازه در مسابقه با يك شخص تازه كار براي دلگرمی بيشتر وي بازنده می شود.
در روز نخست نوروز در مناطق شرقی و جنوب شرقی افغانستان از جمله ولایت های 'پكتيا'، 'پكتيكا'، 'ننگرهار' و 'لغمان' بازی پرتاب نيزه نيز علاقه مندان زيادی دارد.
ورزشكار اين نوع بازی كه در افغانستان به 'نيزه انداز' معروف است، سوار بر اسب نقطه ای را كه قبلا مشخص شده با نيزه نشانه مي گيرد و نيزه را به سوی آن نقطه پرتاب مي كند.
در نوع ديگری از اين بازی ورزشكار سوار بر اسب و با سرعتی زياد شیء كوچكی را با نوك نيزه از زمين بر می دارد.
روز اول نوروز با چنين برنامه ها و سرگرمی هايی به پايان می رسد و مردم راهی خانه های خود می شوند تا خود را برای برنامه های روز دوم آماده كنند.
البته گفتنی است که جشن نوروز در ولایت های افغانستان تقریبا به طور یکسان برگزار می شود اما در برخی از ولایت ها با سنت های جدا گانه ای نیز همراه می باشد.
قابل ذکر است که مجمع عمومی سازمان ملل نیز در سال 2010 میلادی ماه مارچ را به عنوان روز جهانی عید نوروز، به رسمیت شناخت و آن را در تقویم جهانی خود جای داد.