نگاهی به تاریخچه روز مادر ( روز زن ) در نقاط مختلف جهان
"روز مادر" روزی است که به یادبود و افتخار مادران در کشورهای مختلف گرامی داشته می‌شود، ولی عامل مشترک در بین تمامی روز مادر ها در کشورهای مختلف یادبود یک زن مهم در تاریخ آن کشور است.
رادیو نشاط استرالیا- آغاز حرکت برای شکل گیری یک روز و اختصاص آن به زنان، ابتدا از دل فعالیت های اعتراضی زنان کارگر در آغاز قرن بیستم در امریکای شمالی و سراسر اروپا نطفه بست.
در چند ساله اخیر، روز جهانی زن برای زنان، نه تنها در کشورهای توسعه یافته که در جوامع در حال توسعه نیز به صورت گسترده تری مطرح و ابعاد تازه ای به خود گرفته است. جنبش رو به رشد جهانی زنان، که با برگزاری چهار کنفرانس بین المللی زنان توسط سازمان ملل متحد جهان تعمیق یافته است، در تبدیل روز جهانی زن به صف آرایی و اعتراض در جهت دستیابی زنان به حقوق شان و مشارکت آنان در عرصه های سیاسی و اقتصادی یاری بسیار رسانده است. علاوه بر این، زنان جهان در روز جهانی زن تلاش کرده اند تا این روز را به فرصتی برای انعکاس پیشرفت ها و دستاوردهای به دست آمده، و کنش های شجاعانه و نیز عزم راسخ زنان عادی (که نقش شگفت آوری را در تاریخ کشورها و جوامع شان ایفا کرده اند) تبدیل کرده و این دستاوردها را گرامی بدارند.
در میان بنیانگذاران روز مادر در جهان از سه زن می توان نام برد:
آنا جارویس (مادر)، آنا جارویس (دختر) و جولیا وارد هئو
- آنا جارویس Anna Jarvis (1832 تا 1905) مصروف امور منزل بود. او در امور اجتماعی بخصوص گسترش خدمات صحی به منظور نجات کودکان از مرگ و میر، یک زن، بسیار فعال بود.
- آنا جارویس 11 فرزند به دنیا آورد که 4 تن آنها زنده ماندند. وی برای پیشرفت وضعیت اجتماعی زنان و کودکان فعالیت‌های خویش را آغاز کرد. او در سال 1858 م. "روز کار مادر" را بنیان، گذاشت و زنان را بسیج کرد تا با افزایش آگاهی خویش در مورد صحت، و با کار جمعی برای نجات زندگی کودکان جامعه و محافظت آنها از بیماری‌ها تلاش کنند. آنا جارویس در ایجاد فضای دوستی بین طرفین جنگ داخلی امریکا تا پایان جنگ فعال بود. تلاش میکرد با تحکیم دوستی بین مادران، دوستی بین سربازان دو طرف، آشتی ملی را تقویت کند.
- جولیا وارد هئو Julia Ward Howe (1819 تا 1910)، شاعر و مبارز صلحدوست، زنی که از جنگ های داخلی امریکا و جنگ آلمان و فرانسه شدیداً متاثر شد و به ادامه کار و مبارزه آنا جارویس در سال 1872 روز خاصی را برای مادران و برای صلح بیناد نهاد.
سازمان ملل متحد و برابری جنسی
قطعنامه سازمان ملل متحد که در سال 1945 امضا شد، نخستین توافقنامه ای بود که اصل برابری زن و مرد را تصریح کرد. از آن زمان تاکنون، این قطعنامه بین المللی که منجر به ارائه استراتژی ها، استانداردها، برنامه ها و اهداف مختلف از سوی سازمان ملل شده، در پیشرفت موقعیت و وضعیت زنان در سرتاسر جهان موثر بوده است.
پس از سال ها، سازمان ملل متحد و آژانس های تخصصی اش مشارکت زنان را به عنوان شرکا برابر با مردان در دستیابی به پرورش، صلح، امنیت، و احترام کامل برای حقوق بشر مداوم، ترفیع داده اند. قدرت و اختیار زنان، نشان از چهره آشکار تلاش های سازمان ملل متحد با نظارت و تصحیح چالش های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در سراسر جهان دارد.
روز زن و روز مادر در ملل گوناگون:
بعد از اینکه تعطیلات در ایالات متحده از سوی سایر فرهنگ ها و ملت ها پذیرفته شد، تاریخ این روز نیز عوض شد تا با روزی که از قدیم مربوط به مادران بود یا سایر جشن های ملی، یکی شود؛ مانند یکشنبهٔ مادر در انگلستان و یا در یونان، جشن ظهور مسیح برای مسیحیان اورتودوکس (۲ فوریه). در بعضی کشورها این روز به روزی که برای بیشتر مذهب ها مهم بود تغییر یافت، مانند روز مریم مقدس در کشورهای کاتولیک؛ یا روز تولد دختر پیامبر اسلام، در ایران. برخی کشورها، آن را به روزهای تاریخی خود تغییر دادند، مانند بولیوی که روز جنگ ویژه ای که زن ها نیز در آن شرکت داشتند را انتخاب کرد.
در برخی از کشورهای غربی (از جمله انگلستان) دومین یکشنبه ماه مه هر سال روز مادر نام می گیرد. این فکر توسط خانمی بنام جولیا واردهو به آمریکا برده شد و اولین روز ماه ژوئن به عنوان روز مادر تعیین گردید. در سال ۱۹۲۴ کنگره آمریکا دومین روز ماه مه را به عنوان روز مادر تعیین نمود. در ژاپن، زادروز همسر وقت امپراطور به عنوان روز مادر گرامی شمرده می شود. در ایران پیش از انقلاب ۱۳۵۷ روز ۲۵ آذر زادروز فریده قطبی مادر فرح دیبا به نام روز مادر نام گذاری شده بود.
روز مادر در کشورهای مختلف
روز مادر در کشورهای آفریقایی
بیشتر کشورهای آفریقایی ابتکار داشتن یک روز مادر را از سنت های بریتانیا گرفتند؛ اما با وجود این در فرهنگ های گوناگون قارهٔ آفریقا، قبل از دورهٔ حمله اروپایی ها به آن، جشن ها و مناسبت های زیادی برای مادران وجود داشته است.
روز مادر در آلمان
در دههٔ ۱۹۲۰ آلمان کمترین میزان زاد ولد در اروپا را داشت؛ و روند آن نیز شیب رو به پایین داشت. در آن زمان دلیل این مشکل به کار زنان در بیرون از منزل نسبت داده شد. در آن دوران راهی که به نظر گروه های صاحب نفوذ در جامعه (سیاست مداران چپ و راست، زنان کلیسا و گروه های فمینیست) رسید این بود که باید از مادران قدردانی شود اما بر سر چگونگی آن به توافق نمی رسیدند. تمامی گروه ها به این نتیجه رسیدند که مادر بودن را در جامعه با ارزش کنند و ارزش های مادری را در میان مردم رواج دهند. در سال ۱۹۲۳ در راستای این هدف همگی با (پذیریش به اتفاق آرا) هم به این نتیجه رسیدند که روزی به نام روز مادر (به آلمانی: Muttertag) را گرامی بدارند؛ تعطیلی در روز مادر نیز از آمریکا و نروژ گرفته شد.
روز مادر در استرالیا
در استرالیا، روز مادر در دومین یکشنبهٔ ماه مه جشن گرفته می شود ولی یک تعطیلی عمومی نیست. در این کشور، سنّت دادن هدیه به مادران در روز مادر اولین بار در سال ۱۹۲۴، توسط خانم «جانت هیدن»که ساکن سیدنی بود، شروع شد. خانم هیدن در ملاقاتی که از یک بیمارستان در نویینتون داشت، بیمارانی را دید که همگی مادرانی بسیار تنها و فراموش شده بودند؛ او برای اینکه آن ها را خوشحال کند سعی کرد که از سوی بچه های مدرسه های اطراف و مراکز تجاری محلی، نیروی پشتیبانی جمع آوری کند تا کمک مالی کافی برای دادن هدیه به تمام آن مادران تنها، فراهم شود. سال به سال میزان کمک جمع آوری شده توسط مراکز تجاری محلی و حتی شهردار بیش تر شد تا جایی که امروزه، در روز مادر، هدیه دادن به مادران بسیار معمول شده است. مردم استرالیا، معمولاً صبحانه را برای مادر خود به رخت خواب می آورند و به طور سنتی در روز مادر به مادرشان گل داودی را که ویژهٔ فصل پاییز است هدیه می دهند.
روز مادر درافغانستان
در افغانستان روز مادر در دومین شنبهٔ ماه ژوئن، ۱۲ ژوئن ۲۰۱۰ جشن گرفته شد. اما چندی پیش دولت افغانستان 8 مارس(همزمان با روز جهانی زن) را روز ملی مادر تعیین کرد .
روز مادر در ایران
در ایران روز مادر، ۲۰ جمادی الثانی زادروز دختر پیامبر اسلام، فاطمه زهرا است.
تاریخچه روز مادر در ایران
پیش از انقلاب ۵۷ و در دوران شاهنشاهی محمدرضا پهلوی، ۲۵ آذر زادروز فریده قطبی مادر فرح دیبا به عنوان روز مادر گرامی داشته می شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ تاریخ این روز تغییر کرد.
اما بر بنیان کتاب های «آثارالباقیه» و «التّفهیم» ابوریحان بیرونی، «زین الأخبار» گردیزی، «شرف نامه» نظامی گنجوی و «شاهنامه» فردوسی در فرهنگ ایران روز زن و روز مادر همزمان با جشن اسفندگان در پنجم اسفندماه بوده است. «اسفند» یا « اسپند» در فارسی، «سپندارمت» یا «سپندارمد» در پهلوی و «سپَنتَ آرمَیتی» در گات ها یکی از فروزه های اهورامزدا و در اوستای نو نام یکی از امشاسپندبانوان است که در جهان مینُوی نماد دوستداری و بردباری و فروتنی اهورامزدا و در این جهان نگهبان زمین و باروری و سرسبزی آن است. در گاه شماری ایرانی، دوازدهمین ماه از سال و پنجمین روز از هر ماه «اسفند» نام دارد، از این روی در روز اسفند از ماه اسفند یا پنجم اسفندماه، در آستانه بهار طبیعت و نوشدن زمین جشن اسفندگان برپا می شود.
روز مادر در ایتالیا
روز مادر در ایتالیا برای اولین بار در ۱۲ مه سال ۱۹۵۷ در شهر آسیزی جشن گرفته شد. انتخاب چنین روزی، ابتکار اوتلو میگلیوسی، کشیش کلیسای محلهٔ توردیبتو بود. این جشن بسیار موفق بود به گونه ای که یک سال پس از آن روز مادر در سراسر ایتالیا جشن گرفته شد. و پس از آن نیز، همواره در دومین یکشنبهٔ ماه مه بزرگ داشته شد.
روز مادر در پاکستان
در پاکستان، روز مادر دومین یکشنبهٔ ماه مه است. در این روز بسیاری از رسانه های گروهی (شبکه های تلویزیونی) با ساز و آواز و برنامه های ویژه این روز را جشن می گیرند. پاکستانی ها در این روز با دادن هدیه و متن های زیبا به مادرانشان این روز را جشن می گیرند. و کسانی که مادرشان را از دست داده اند، برای آن ها دعا می کنند و به جای آن به کسانی که دوستشان دارند احترام می گذارند.
روز مادر در پرتغال
در پرتغال، روز مادر یا «Dia da Mãe» یک روز تعطیلی غیر رسمی است که هر سال در اولین یکشنبهٔ ماه مه بر گزار می شود و گاهی با روز کارگر هم زمان می گردد.
روز مادر در جمهوری چک
در جمهوری چک روز زن تا قبل از فروریختن دیوار برلین، سال ۱۹۸۹ جشن گرفته می شد. پس از استقلال کشور در سال ۱۹۹۳، جمهوری چک تصمیم گرفت که روز مادر و روز ولنتاین را جشن بگیرد. اما از نظر مردم چک، این دو روز بیش تر جنبهٔ تجاری و ساختگی دارند و از محبوبیت کمی برخوردارند. البته امروزه میزان فروش گل در روز زن به میزان آن در روز مادر و روز ولنتاین نزدیک می شود.
روز مادر در زلاند نو
در زلاند نو، روز مادر دومین یکشنبهٔ ماه مه است و روز تعطیلی عمومی نیست.
روز مادر در ژاپن
در ژاپن در دوره شووا، روز مادر، زادروز ملکه کوگو مادر امپراتور آکی هیتو بود؛ در روز ۶ مارس. گرامی داشت روز مادر در سال ۱۹۳۱ زمانی که اتحادیهٔ زنان شاهنشاهی تشکیل شد، مورد بحث قرار گرفت. در سال ۱۹۳۷ اولین جلسهٔ «ستایش مادران» در ۸ مه بر گزار شد و حدود سال ۱۹۴۹، جامعهٔ ژاپن تصمیم به جشن گرفتن روز مادر در دومین یکشنبهٔ ماه مه گرفت؛ مانند دیگر کشورها. امروزه در روز مادر مردم به یکدیگر انواع گل مانند میخک و رز را به عنوان هدیه می دهند.
روز مادر در جهان عرب
روز مادر در بیشتر کشورهای عربی روز ۲۱ مارس (آذار) (با نام (به عربی: عید الأم) در تونس (به عربی: عید الأمهات) )است. این روز اولین بار در مصر توسط روزنامه نگاری به نام مصطفی امین[۲۴] در کتابی با نام Smiling America در سال ۱۹۴۳ معرفی شد؛ اما از فکر او چشم پوشی شد تا اینکه مصطفی امین داستان مادر بیوه ای را شنید که تمام زندگی اش را صرف بزرگ کردن پسرش کرد تا روزی که پزشک شد، ازدواج کرد و بدون آنکه یادی از مادرش کند و از او حق شناسی کند او را تنها گذاشت؛ این امر امین را بر آن داشت تا روزی با نام روز مادر را به همه معرفی کند. فکر او ابتدا بوسیله رئیس جمهور وقت جمال عبدالناصر، به سخره گرفته شد ولی پس از آن او کم کم مجبور به پذیرش این روز شد و در نهایت روز مادر برای اولین بار در ۲۱ مارس ۱۹۵۶ جشن گرفته شد. این تلاش در دیگر کشورهای عربی نیز صورت گرفت.
زمانی که مصطفی امین بازداشت و زندانی شد، تلاش شد تا نام «روز مادر» به «روز خانواده» تغییر کند چون همیشه حکومت سعی می کرد تا مانع از یادآوری نام موسس آن در ذهن مردم شود. در نهایت هیچ یک از این تلاش ها به نتیجه نرسید و مردم عرب روز مادر را جشن می گیرند و سرودهای سنتی نیز که در آن برای مادران می خوانند بسیار شهرت یافت.
روز مادر در کانادا
در کانادا روز مادر در دومین یکشنبهٔ ماه مه جشن گرفته می شود (البته این روز یک تعطیلی رسمی نیست) به این صورت که افراد به مادرشان یا مادربزرگشان یا زنان ویژه در خانواده هدیه می دهند و جشن کوچکی بر گزار می کنند. در دیگر ملت های غربی مانند آمریکا، انگلستان و استرالیا جشن روز مادر بسیار کوچکتر است؛ مردم کانادا به مادران خود بیشتر ابراز محبت می کنند.
منبع MAMASITE