یافته‌های جدید از کره ماه با سنگ‌هایی که چینی‌ها آورده‌اند
تحلیل‌های جدید صورت گرفته بر روی سنگ‌هایی که از کره ماه توسط ماموریت «Chang'e 5» به زمین آورده شدند، نشان می‌دهد که آتشفشان‌های سطح این کره دیرتر از آنچه قبلا تصور می‌شد، رخ داده است.
به گزارش رادیونشاط، فضاپیمای Chang'e 5 چین، نمونه‌هایی از سنگ ماه را با وزن 3.81 پوند (1.73 کیلوگرم) از منطقه‌ای به نام «Oceanus Procellarum» در دسامبر 2020 جمع‌آوری کرد.
تیم ماموریت، این منطقه را به علت چگالی کمتر نسبت به سایر نقاط مورد هدف قرار داد. نتایج آزمایشات صورت گرفته بر روی این نمونه‌ها پس از ارسال به زمین نشان می‌دهد که این سنگ‌ها به‌طور قابل‌توجهی از نمونه‌های برداشته شده توسط ماموریت‌های آپولو و لونا شوروی جوان‌تر هستند.
نمونه‌ها ابتدا پردازش و فهرست‌بندی شدند و اولین دسته از نمونه‌ها برای انتشار در ماه ژوئن مورد تائید قرار گرفت. از آن زمان، تیم‌های مختلفی از دانشمندان مشغول به کار هستند تا دریابند این سنگ‌ها چه اطلاعاتی راجع به ماه، منظومه شمسی و تاریخ آن می‌توانند در اختیار ما قرار دهند.
اولین مقاله که در مجله «ساینس» در اوایل اکتبر منتشر شد، قدمت بخشی از نمونه‌های مورد مطالعه قرار گرفته را 1.97 میلیارد سال تخمین زد. مقاله دومی که در این زمینه و در تاریخ 19 اکتبر در همین ژورنال به چاپ رسید، با استفاده از روی تاریخ‌یابی یکسانی نشان داد که همین نمونه 2.03 میلیارد سال عمر دارد – این اختلاف از نظر زمین‌شناسی تفاوت ناچیزی است. بدین ترتیب، این نمونه‌ها ثابت می‌کنند که فعالیت آتشفشانی در این ناحیه از کره ماه تا حدود یک میلیارد سال پس از فعالیت آتشفشانی در نواحی که ماموریت‌های آپولو و لونا شوروی از آن نمونه برداشتند، در حال وقوع بوده است.
این یافته به نوبه خود، اطلاعاتی در مورد لایه‌های تشکیل‌دهنده کره ماه می‌دهد. «جیمز هد سوم»، استاد علوم زمین‌شناسی در دانشگاه «براون» و نویسنده همکار در اولین مقاله به «اسپس» گفت: «یافته‌های ما بدین معناست که گوشته کره ماه تا 2 میلیارد سال پیش دارای گرمای درونی عمیقی بوده است. این گرما سبب ذوب شدن مواد گوشته و تشکیل بازالت‌های سطحی شده است.»
با این‌حال، اینکه چرا گوشته در این قسمت از کره ماه فعال‌تر از سایر نقاط بوده است، هنوز یک سوال بزرگ است. دو مقاله جدید دیگر که ترکیب نمونه‌ها را بررسی می‌کنند، به دنبال علل این مسئله هستند. نظریه‌های کنونی بر روی عناصر تولید کننده گرما مانند پتاسیم، عناصر کمیاب زمین و فسفر که همگی به اختصار KREEP نامیده می‌شوند، متمرکز شده‌اند. دانشمندان گمان می‌کنند این عناصر باید در منطقه مذکور به وفور وجود داشته باشند و به تولید گرمای مورد نیاز برای امکان‌پذیر کردن فعالیت‌های آتشفشانی اخیر کمک کرده باشند.
مطالعه دیگری که آن هم در مجله نیچر به چاپ رسید، با مطالعه بخشی از سنگ‌های منتقل شده به زمین نشان داد که نمونه‌ها تاحدودی دارای KREEP هستند. به عبارت دیگر، آن‌ها میزان کافی از KREEP که توانایی ایجاد امکان آتشفشان‌های متاخر را داشته باشد، نیافتند.
«جاشوا اسنیپ»، دانشمند علوم سیاره‌ای در دانشگاه «منچستر» گفت: «هیئت منصفه هنوز پاسخی برای چرایی و چگونگی وقوع آتشفشان ندارد. ما در حال مطالعه هستیم و امید داریم که به جواب قانع‌کننده‌ای دست یابیم. فقدان وجود KREEP به مقدار کافی، خبر مهمی است که از سوی مجله نیچر مورد تائید قرار گرفته است.»
نکته دیگری که به این معما اضافه می‌شود، کمبود آب است. کمبود آب توسط تیم نویسنده سومین مقاله مورد بررسی قرار گرفت. آن‌ها در این مقاله به بررسی ترکیبات ایزوتوپ هیدروژن در سنگ‌های نمونه می‌پرداختند. سنگینی آب می‌تواند به کاهش نقطه ذوب سنگ کمک کند و فعالیت آتشفشانی تسهیل گردد. اما در این مقاله نشان داد شد که سنگ‌ها بی‌آب هستند. همچنان دانشمندان در طی این مطالعه دریافتند که میزان آب موجود در گوشته قادر نیست جوان‌ترین آتشفشان تائید شده در سطح کره ماه را نیز توضیح دهد.
اسنیپ می‌گوید: «شاید باید گرمایش و جزرومد را در نظر بگیریم. کشش و فشردگی در اثر فعل و انفعالات گرانشی میان ماه، زمین و خورشید می‌تواند سرنخ مهمی برای رسیدن به پاسخ باشد.»
هد نیز بیان کرد: «عدم قطعیت‌هایی که برای یافتن پاسخ با آن روبرو می‌شویم، به این معناست که باید مطالعات عمیق‌تری بر روی نمونه سنگ‌ها انجام دهیم. ما تا پیش از اینکه نمونه‌های جدید به دستمان برسند، شناخت خوبی از کره ماه داشتیم که ناشی از اطلاعاتی بود که آپولو و لونا در اختیار ما قرار داده بودند. اما اکنون طیف گسترده‌ای از سوالات در ذهن دانشمندان شکل گرفته که نیاز است به آن‌ها پاسخ قانع‌کننده بدهیم.»
هد اضافه کرد: «برنامه اکتشافات ماه که توسط چین انجام می‌شود، جمع‌آوری بازالت‌هایی را مورد هدف قرار داد که توسط ربات‌های طراحی شده به این منظور، به سطح زمین بازگردانده شدند. با مطالعه این نمونه‌ها توانستیم سن جوان‌ترین آتشفشان در سطح این کره را، زمانی که ماه هنوز از نظر حرارتی زنده بود، تخمین بزنیم. هرچند که نقش KREEPها به عنوان یک مرجع عالی برای کسب اطلاعات بیشتر شناخته نشد، اما می‌توانیم به روش‌های دیگر مانند بررسی ترکیب دهانه‌ها و تخمین سن مطلق سنگ‌ها امید داشته باشیم. گروه‌های تحقیقاتی مختلف در حال بررسی نمونه‌ها و جستجوی سرنخ برای تائید یا رد ایده‌های قدیمی و یافتن ایده‌های جدید هستند.»
اطلاعات بیشتر به زودی ارائه خواهد شد. کمیته تخصصی نمونه قمری چین و اداره ملی فضایی چین در 19 اکتبر اعلام کردند که این سازمان 28 درخواست از 17 موسسه تحقیقاتی مختلف را مبنی بر در اختیار داشتن نمونه‌ها و انجام مطالعات بیشتر تائید کرده‌اند.